Miasto i Gmina Oleśnica zajmuje obszar wynoszący 53,38 km², obejmujący 11 sołectw: Borzymów, Brody, Bydłowa, Kępie, Oleśnica, Pieczonogi, Podlesie, Strzelce, Sufczyce, Wojnów, Wólka Oleśnicka. Zamieszkuje tu ponad 3800 osób, tworząc społeczność harmonijnie współegzystującą z otaczającą ich przyrodą. Graniczy ona z gminami: Stopnica (od zachodu), Tuczępy i Rytwiany (od północy), Pacanów (od południa), Łubnice (od wschodu). Północną granicę stanowi rzeka Wschodnia. W 1470 roku Oleśnica uzyskała prawa miejskie. Utraciła je kilkaset lat później, w 1869 roku. 1 stycznia 2019 roku ponownie została miastem.
Herb miasta i gminy Oleśnica przedstawia w czerwonym polu tarczy herbowej srebrny krzyż, pod którego lewym ramieniem znajduje się łękawica tj. figura uszczerbiona w kształcie litery “W”. Jest wariantem herbu Dębno dawnych właścicieli Oleśnicy – rodu Oleśnickich.
Stefan Żeromski (1864-1925), zatrudniony przez Gustawa Zaborowskiego jako guwerner jego dzieci, w swoich “Dziennikach” pisał: „Przecudna jest Oleśnica! Trudno wymarzyć coś bardziej pięknego, bardziej zdrowego. Żyjesz na dnie lasu, w mroku i napawasz się niezmiernym bogactwem półcieni, leśnym szumem, świergotem ptaków”. Spędzony tu w latach 1888 – 1889 czas był inspiracją dla jego najważniejszych dzieł literackich. Wystarczy wspomnieć chociażby tytuły takie jak “Popioły”, “Ludzie bezdomni”, “Syzyfowe prace”, “Walka z szatanem” czy opowiadania “O żołnierzu tułaczu”, “Zapomnienie”, “Psie prawo”, aby zobaczyć jak ważnym źródłem inspiracji dla niego była rzeczywistość otaczająca go.
Powstanie Oleśnicy łączy się ściśle z początkami organizacji plemiennej Wiślan, datowanej na VI – VIII wiek. Ziemia oleśnicka stanowiła integralną część ich państwa, co świadczy o historycznych powiązaniach tego obszaru z ówczesną strukturą władzy i społecznością. W średniowieczu Oleśnica była znaną osadą rycerską, co potwierdzają rycerskie nazwy wsi przynależących do obecnej gminy. Historia tej miejscowości świadczy o jej strategicznym znaczeniu jako grodu refugialnego, to znaczy służącego ludności zamieszkującej położone u jego podnóża osady, za miejsce schronienia w momencie zagrożenia zewnętrznego w obliczu napadów nieprzyjaciela. Oleśnica pełniła również funkcję miejscowości, do której osadzano niewolników zdobytych podczas wojennych wypraw.
Wydarzenia na przestrzeni lat niewątpliwie odcisnęły swoje piętno na dziejach tego obszaru. W XII wieku gród stał się celem najazdów tatarskich. Według Jana Długosza (1415-1480) miejscowość w XIV wieku obejmowała folwark, łany kmiece, karczmę, kuźnię oraz łaźnię. Jednak na kartach historii ta urocza osada zaczęła odgrywać główną rolę za sprawą rodu Oleśnickich. Rodowa siedziba Oleśnickich wznosiła się na wzgórzu, za rzeką. To właśnie z tego rodu wywodził się wybitny biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki (1389-1455), którego postać stała się jednym z najbardziej znanych i wpływowych w historii tego obszaru. W Oleśnicy znajdował się szpital, będący przytułkiem z przylegającymi do niego ogrodami kościelnymi, oraz szkołą. To właśnie Andrzej Oleśnicki (1430-1496) dokonał zapisu działki na rzecz szpitala. Placówka była utrzymywana dzięki wsparciu miejscowego duchowieństwa. Jan Długosz, opisując bitwę pod Grunwaldem z 15 lipca 1410 roku, wśród 50 chorągwi jako 38 wymienia chorągiew Oleśnicką z białym krzyżem na czerwonym Polu. Chorągwią dowodził Dobiesław z Oleśnicy, który nie miał sobie równych w turniejach rycerskich.
Po Oleśnickich kolejnymi właścicielami był ród Zborowskich, wywodzący się z najstarszej polskiej magnaterii. Pierwszym Zborowskim związanym z Oleśnicą był Marcin (1492–1565) – ojciec słynnych synów: Marcina, Piotra, Jana, Andrzeja, Krzysztofa i Samuela. Zborowscy jako wyznawcy kalwinizmu, w znaczący sposób zmienili charakter Oleśnicy, przekształcając kościół katolicki w zbór kalwiński. Ich działania miały na celu oderwanie mieszkańców od katolicyzmu i promowanie innych wartości religijnych. Dzięki nim w 1569 r. powstał ratusz.
W latach 1606–1607 Oleśnica była terenem starć w czasie rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego. W 1619 roku Oleśnica staje się własnością rodu Lanckorońskich i należy do województwa sandomierskiego do 1795 roku. Ślady w historii Oleśnicy można również odnaleźć po walkach z czasów potopu szwedzkiego w latach 1655–1660, który zakończył lata świetności miasta Oleśnicy (został zniszczony kościół i zamek). Podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku miały tu miejsce walki przeciw Rosji i Prusom, które ponownie przypomniały o burzliwej przeszłości tego regionu. W XVIII wieku kolejnymi właścicielami są Kalinowscy. W wyniku III rozbioru Polski w 1795 r. Oleśnica znalazła się w zaborze austriackim, a po kongresie wiedeńskim w 1815 r. w granicach Królestwa Polskiego w części zaboru rosyjskiego.
Po powstaniu styczniowym, wskutek carskich represji w 1869 roku miasto straciło prawa miejskie z powodu pomocy udzielonej powstańcom. Pożary (w szczególności ten z 1920 r.), a także infekcje i epidemie, takie jak cholera w czasie I wojny światowej, dziesiątkowały mieszkańców, pozostawiając za sobą ślady cierpienia i smutku. Te niszczycielskie siły przyrody i losu sprawiły, że z pierwotnych zabudowań Oleśnicy nie został nawet ślad, co stanowi rzadkość i potwierdza skalę zniszczeń, jakim to miasto zostało poddane. Podczas II wojny światowej przez Oleśnicę przebiegała linia frontu od 1 czerwca 1944 r. do 12 stycznia 1945 r. tzw. I Front Ukraiński ze sztabem generała Iwana Koniewa. Ponad 80% zabudowań zostało zniszczonych, ludność wysiedlono do Padwi Narodowej. Spalona została szkoła i pozostałości po zabudowaniach dworskich. Zniszczeniu uległ również kościół parafialny z całym wyposażeniem. Podczas natarcia Armii Czerwonej w styczniu 1945 roku, doszło do zniszczenia akt parafialnych, które uległy całkowitemu spaleniu za sprawą stacjonujących żołnierzy radzieckich. Te dramatyczne i burzliwe wydarzenia wyryły się głęboko w historii tej okolicy, kształtując jej charakter i społeczność.
Głównym atutem gminy Oleśnica są jej walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz potencjał historyczno-rekreacyjny. Obszar jest ciekawym miejscem do uprawiania turystyki pośród przyrody. Gmina Oleśnica znajduje się w obrębie Solecko-Pacanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar został utworzony w celu ochrony wód powierzchniowych rzeki Wschodniej oraz zachowania walorów przyrodniczych doliny Wisły. Jest to miejsce o wyjątkowej wartości ekologicznej i krajobrazowej. Beszowa, Borzymów oraz Bydłowa to miejscowości leżące w gminie Oleśnica, które stanowią część tzw. szlaku paulińskiego. To właśnie tutaj można znaleźć liczne pozostałości po działalności zakonników paulinów, którzy zamieszkiwali te tereny w przeszłości. Fragmenty zabudowań, mury klasztorne, a także przydrożne kapliczki to świadectwa obecności zakonników oraz ich wkładu w historię i kulturę regionu.
Gmina Oleśnica to nie tylko piękne krajobrazy i bogata historia, ale także obszar, którego przyszłość ukryta jest w licznych stawach rozsianych po całym terenie. Stawy te nie tylko tworzą malownicze pejzaże i zapewniają ochronę środowiska, ale także przynoszą korzyści gospodarcze i stwarzają nowe możliwości rozwoju dla miejscowej społeczności. Stawy mają także ogromny potencjał turystyczny. Tworzą one atrakcyjne tereny rekreacyjne, które mogą przyciągnąć miłośników przyrody, wędkarzy, a także entuzjastów agroturystyki. Malownicze widoki, możliwość aktywnego spędzenia czasu na łonie natury oraz bliskość tradycyjnych gospodarstw agroturystycznych sprawiają, że stawy stanowią idealne miejsce na relaks i odpoczynek dla mieszkańców i turystów. Potencjalny rozwój agroturystyki może w przyszłości otworzyć nowe perspektywy.
Miasto i Gmina Oleśnica, spośród atrakcji i zabytków może poszczycić się m.in. kościołem parafialnym p.w. Wniebowstąpienia NMP z połowy XIX wieku, który został wybudowany w południowo-wschodniej części rynku na fundamentach gotyckiej świątyni z XV wieku. Szerzej na ten temat historii powstania kościoła znajdziecie Państwo w osobnym artykule, który dostępny jest tutaj. Dzieje kościoła nierozerwalnie są związane z historią Oleśnicy. Budynek pełnił różne funkcje, m.in. zboru kalwińskiego, szpitala i stajni. Podczas zwiedzania kościoła warto zwrócić uwagę na wiele interesujących elementów, takich jak tablica erekcyjna nad chrzcielnicą pochodząca z 1406 roku, czy dzwon o nazwie “Antoni” odlewany przez Felczyńskich. Tajemnica dźwięku dzwonów kryje się w kształcie ich “żeber”. Jest to naprawdę piękny i interesujący instrument.
Wychodząc ze świątyni, warto zwrócić uwagę na sąsiadującą z kościołem figurę Matki Bożej Różańcowej z 1911 r. oraz udać się pod starą plebanię z XIX wieku, aby podziwiać jej neogotycki ganek. W otoczeniu kościoła znajduje się cmentarz, który został założony w 1798 roku. Najstarsze krzyże na cmentarzu pochodzą z 1829 roku wraz z grobowcem rodziny Zaborowskich, właścicieli Oleśnicy, zbudowanym w 1876 roku. Szczególną uwagę przyciąga kaplica cmentarna wykonana z kamienia szydłowskiego w stylu neogotyckim oraz zabytkowe ogrodzenie cmentarza pochodzące z XIX stulecia. Mówiąc o miejscach pochówku należy wspomnieć o cmentarzu cholerycznym w Borzymowie, który powstał w 1914 roku w czasach, gdy epidemia cholery szerzyła się w Oleśnicy, zbierając swoje krwawe żniwo. Choć obecnie porasta go las, można wciąż dostrzec wyraźne kontury zbiorowych mogił ofiar tej straszliwej zarazy. Oprócz mogił związanych z epidemią cholery, na cmentarzu znajdują się także groby datowane na lata 1944/45.
W centrum miasta Oleśnica, przy rynku, znajduje się dawna remiza strażacka z 1948 r. Obiekt zasługuje na uwagę ze względu na swoją oryginalną architekturę i historię. Charakterystyczna jest również wieża zegarowa na jego szczycie ozdobiona herbem Oleśnicy. W trakcie budowy remizy darczyńcy darowali cegłę, na której wyryte były ich nazwiska. Niestety z chwilą otynkowania budynku, niemożliwym stało się odczytanie ich personaliów. Współcześnie budynek po remizie strażackiej pełni funkcję kulturalną, działając jako Centrum Kultury. Jest to miejsce, które gromadzi mieszkańców Oleśnicy na różnorodnych wydarzeniach, koncertach, wystawach czy spotkaniach kulturalnych.
Na terenie gminy Oleśnica można spotkać 11 przydrożnych kapliczek, z których większość pochodzi z XVII wieku i cechuje się barokowym stylem architektonicznym. Ich wykonanie oraz umiejscowienie w malowniczych okolicach sprawiają, że są one nie tylko elementem krajobrazu, ale także wartościowym zabytkiem. Mają one charakter wotywny, będąc miejscem oddawania czci lub dziękczynienia za ocalenie czy pomoc.
Oleśnica słynie nie tylko z malowniczych krajobrazów, bogatej historii, czy licznych stawów, ale również z tradycji murarskiej sięgającej ponad 100 lat wstecz. Przedsiębiorcy świadczący usługi murarskie, znani zarówno w kraju, jak i za granicą, stanowią prawdziwy symbol tej miejscowości. Pierwsze wzmianki o prężnej działalności murarskiej w Oleśnicy pojawiają się już w II połowie XIX wieku, kiedy to miejscowi rzemieślnicy zyskali uznanie za wysoką jakość wykonanych prac budowlanych. Od tamtego czasu branża murarska rozwijała się dynamicznie. Duży wpływ na rozwój budownictwa w Oleśnicy miała powstała po II wojnie światowej Spółdzielnia Rzemieślnicza, która m.in. organizowała kursy czeladnicze umożliwiające młodym rzemieślnikom zdobycie nowych umiejętności oraz poszerzenie wiedzy z zakresu murarstwa. Pokłosiem tej tradycji stała się także budowa w Oleśnicy światowego potentata cegieł w tej dziedzinie i drugiego, co do wielkości producenta systemów dachowych w Europie – Koncernu Wienerberger. Przeważyły również względy logistyczne oraz doskonałej jakości złoża gliny, które znajdują się na tym właśnie terenie.
Dzisiaj Oleśnica pozostaje świadectwem ciekawej historii, która nadal inspiruje do odkrywania tajemnic przeszłości i podziwiania dziedzictwa, które pozostało po odległych czasach. Dla mieszkańców to miejsce pamięci, które przechowuje wspomnienia o przeszłości pełnej wyzwań i trudności, ale także siły i wytrwałości ludzi, którzy to miejsce zamieszkiwali. Region ten staje się coraz bardziej atrakcyjny dla osób poszukujących autentycznych doświadczeń i kontaktu z naturą. To miejsce czeka, aby być odkryte i docenione przez nowe pokolenia.
Urząd Miasta i Gminy w Oleśnicy
ul. Nadstawie 1, 28-220 Oleśnica
Telefon: +41 377 40 36 ; +41 377 40 34 ; +41 377 40 09
Faks: fax: +41 377 40 36
E-mail: sekretariat@gminaolesnica.pl
Strona internetowa: www.gminaolesnica.pl
EPUAP: /x8lx093njl/skrytka
TERYT: 2612033
Burmistrz Miasta i Gminy Oleśnica: Piotr Strzelecki
Godziny urzędowania:
poniedziałek – piątek: 7:15 – 15:15
ZOBACZ RÓWNIEŻ:
