Wytyczna MRiRW – Komponent Wdrażanie LSR – Lokalna Grupa Działania

MRiRW/PSWPR 2023-2027/27(1)

Wytyczne szczegółowe w zakresie przyznawania i wypłaty pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 dla interwencji I.13.1 LEADER/Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS) – komponent Wdrażanie LSR

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Robert Telus
/podpisano elektronicznie/
Warszawa, 28 września 2023 r.

Podstawa prawna

Wytyczne zostały wydane na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (Dz. U. z 2024 r. poz. 261).

Obowiązywanie wytycznych

Wytyczne obowiązują od dnia 29 marca 2024 r.

Spis treści

I. Słownik pojęć.
II. Wykaz skrótów.
III. Informacje ogólne.
IV. Przyznawanie pomocy.
IV.1 Forma, wysokość oraz limity pomocy.
IV.2 Warunki podmiotowe.
IV. 2.1 Dodatkowe warunki podmiotowe obowiązujące dla poszczególnych zakresów wsparcia.
IV. 2.2 Dodatkowe warunki podmiotowe obowiązujące dla poszczególnych rodzajów operacji.
IV. 3 Warunki przedmiotowe.
IV 3.1 Warunki przedmiotowe obowiązujące we wszystkich zakresach pomocy.
IV 3.2 Dodatkowe warunki przedmiotowe dla poszczególnych zakresów wsparcia.
IV 3.3 Dodatkowe warunki przedmiotowe obowiązujące dla poszczególnych rodzajów operacji.
IV.4 Kryteria wyboru operacji oraz zasady ich określania.
V. Wypłata pomocy.
V.1 Dodatkowe warunki wypłaty pomocy dla poszczególnych zakresów wsparcia.
V.2 Dodatkowe warunki wypłaty pomocy dla szczególnych rodzajów operacji.
VI. Zobowiązania w okresie związania celem.
Załącznik: Standardy Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych.

I. Słownik pojęć

beneficjent – podmiot, któremu przyznano pomoc.

działalność rolnicza – działalność rolnicza określona zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia 2021/2115 w PS WPR.

dziedzictwo kulturowe – obiekty zabytkowe lub kulturalne (związane z kulturą jako artystyczną i umysłową działalnością człowieka i jej wytworami) oraz dobra materialne i niematerialne kultury wraz ze związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi lub obyczajowymi, uznanymi przez LGD za ważne dla społeczeństwa z danego obszaru oraz warte zachowania dla następnych pokoleń.

dziedzictwo przyrodnicze – elementy przyrody wyliczone w art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, uznane przez LGD za ważne dla społeczeństwa z danego obszaru oraz warte zachowania dla następnych pokoleń, w szczególności objęte jedną z form ochrony, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody.

grantobiorca – podmiot, któremu LGD powierzyła grant.

grant – środki finansowe powierzone grantobiorcy przez LGD na podstawie umowy na realizację zadań służących osiągnięciu celu projektu grantowego.

gospodarstwo opiekuńcze – gospodarstwo rolne, w którym świadczone są dzienne usługi opiekuńcze i bytowe oraz integracji społecznej na rzecz osób (lub rodzin) w celu poprawienia ich funkcjonowania w oparciu o zasoby tego gospodarstwa.

inwestycja – nabycie składników majątkowych, w tym praw majątkowych (np. licencji, znaków towarowych, patentów), nadających się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na potrzeby jednostki.

inwestycja infrastrukturalna – budowa lub przebudowa, w rozumieniu art. 3 pkt 6 lub 7a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, elementów infrastruktury.

inwestycja produkcyjna – inwestycja realizowana w celu uzyskania zysku.

koncepcje inteligentnych wsi (koncepcje Smart Villages) – oddolne koncepcje rozwoju obszarów wiejskich w skali mikro mające na celu wypracowanie lub wdrożenie efektywnych i niestandardowych rozwiązań miejscowych problemów dzięki innowacyjnemu podejściu.

krótki łańcuch dostaw żywności – partnerstwo rolników w zakresie sprzedaży wyprodukowanych we własnym gospodarstwie produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi lub żywności zawierającej takie produkty, bezpośrednio konsumentom finalnym lub zakładom prowadzącym handel detaliczny bezpośrednio zaopatrującym konsumentów finalnych.

ludzie młodzi – osoby, które w dniu złożenia WOPP nie ukończyły 25. roku życia.

małe gospodarstwo rolne – gospodarstwo, którego powierzchnia gruntów rolnych jest mniejsza od średniej wielkości powierzchni gruntów rolnych w kraju w 2023 r. wyrażona ha fizycznych, a w przypadku województw gdzie średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym jest wyższa za małe gospodarstwo przyjmuje się, gospodarstwo o powierzchni gruntów rolnych mniejszej niż średnia w tym województwie; określoną na podstawie informacji ogłaszanej przez Prezesa ARiMR na podstawie przepisów o PS WPR za rok 2023. Tym samym w województwie: dolnośląskim za małe gospodarstwo przyjmuje się gospodarstwo, którego powierzchnia jest mniejsza niż: 18,16 ha, w kujawsko-pomorskim – 17,29 ha, w lubuskim – 23,18 ha, opolskim – 19,86 ha, w podlaskim – 12,82 ha, w pomorskim – 20,35 ha, w warmińsko-mazurskim – 23,88 ha, w wielkopolskim – 14,51 ha, w zachodniopomorskim – 32,99 ha, natomiast w pozostałych województwach – za małe gospodarstwo rolne przyjmuje się gospodarstwo, którego powierzchnia jest mniejsza niż 11,42 ha.

okres związania celem – okres po wypłacie pomocy, w trakcie którego beneficjent powinien utrzymać spełnianie warunków przyznania i wypłaty pomocy oraz realizować lub zrealizować określone zobowiązania w ramach danej interwencji PS WPR.

operacja nieinwestycyjna – operacja, która nie obejmuje inwestycji.

operacja realizowana w partnerstwie – operacja realizowana przez co najmniej dwa podmioty z obszaru objętego daną LSR.

operacje własne LGD – operacje, o których mowa w art. 17 ust. 3 pkt 2 ustawy o RLKS.

organizacja pozarządowa – organizacja, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

osoby w niekorzystnej sytuacji – osoby z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunowie, kobiety, migranci, rolnicy z małych gospodarstw lub osoby poszukujące zatrudnienia np. mieszkańcy osiedli po-PGR.

pozarolnicze funkcje gospodarstw rolnych – działalność prowadzona w małym gospodarstwie obok działalności rolniczej, wykorzystująca zasoby tego gospodarstwa.

produkt rolny – produkt wymieniony w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, niebędący produktem rybołówstwa

program agroterapii – dokument opracowywany przez wnioskodawcę dla danego gospodarstwa rolnego, który określa ogólny profil i kierunek działań gospodarstwa opiekuńczego, w szczególności sposób powiązania w jego ramach działalności rolniczej i opiekuńczej.

projekt grantowy – operacja, w ramach której LGD jako beneficjent powierza grantobiorcy grant oraz realizację zadania objętego tym grantem.

projekt partnerski – co najmniej dwie operacje niezbędne do osiągnięcia wspólnego celu realizowane przez co najmniej 2 podmioty, z co najmniej dwóch obszarów objętych odmiennymi LSR.

mikroprzedsiębiorstwo i małe przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 1 załącznika 1 do rozporządzenia GBER spełniające kryteria ustanowione w tym załączniku odpowiednio dla mikroprzedsiębiorstwa i małego przedsiębiorstwa.

przygotowanie do sprzedaży – czynności niezbędne do przygotowania produktów zwierzęcych lub roślinnych do sprzedaży, np. czyszczenie, mycie, sortowanie, pakowanie produktów rolnych w gospodarstwie.

regulamin naboru – regulamin naboru wniosków o przyznanie pomocy.

rolnik – rolnik w rozumieniu art. 3 pkt 1 rozporządzenia 2021/2115, którego gospodarstwo jest położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

seniorzy – osoby, które w dniu złożenia WOPP ukończyły 60. rok życia.

system kategoryzacji Wiejskiej Bazy Noclegowej – ogólnopolski dobrowolny system podnoszenia jakości usług hotelarskich świadczonych w innych obiektach hotelarskich, wyróżniający podmioty regularnie prowadzące działalność turystyczną na obszarach wiejskich zgodnie z obowiązującymi przepisami.

umowa intencyjna – umowa zawarta pomiędzy co najmniej 2 podmiotami deklarującymi współpracę w zakresie przygotowania projektu partnerskiego, a w przyszłości zawarcie umowy partnerstwa.

umowa partnerstwa – dokument potwierdzający wolę współpracy co najmniej 2 podmiotów w celu realizacji operacji w partnerstwie lub projektu partnerskiego.

umowa ramowa – umowa o warunkach i sposobie realizacji strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, o której mowa w ustawie RLKS.

usługi opiekuńcze – usługi opiekuńcze w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

wypłata pomocy – płatność lub suma płatności z tytułu zrealizowania całej operacji, nie obejmuje zaliczki oraz wyprzedzającego finansowania.

II. Wykaz skrótów

ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej.
CDR O/Kraków – Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie.
EFRROW – Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
JSFP – jednostka sektora finansów publicznych.
KŁŻ – krótki łańcuch dostaw żywności.
koncepcje SV – koncepcje inteligentnych wsi.
LGD – lokalna grupa działania.
LSR – strategia rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, o której mowa w ustawie RLKS.
PFTW “GG” – Polska Federacja Turystyki Wiejskiej “Gospodarstwa Gościnne”.
PS WPR – Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.
SW – samorząd województwa (reprezentowany przez zarząd województwa).
rozporządzenie 2021/2115 – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylające rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013.
rozporządzenie 2021/1060 – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej.
rozporządzenie GBER – rozporządzenie komisji (UE) 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.
standardy OSZE – standardy Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych (załącznik do niniejszych wytycznych).
start DG – podejmowanie pozarolniczej działalności gospodarczej.
start GA – tworzenie gospodarstw agroturystycznych.
start ZE – tworzenie zagród edukacyjnych.
start GO – tworzenie gospodarstw opiekuńczych.
start KŁŻ – tworzenie KŁŻ.
rozwój DG – rozwijanie pozarolniczej działalności gospodarczej.
rozwój GA – rozwijanie gospodarstw agroturystycznych.
rozwój ZE – rozwijanie zagród edukacyjnych.
rozwój GO – rozwijanie gospodarstw opiekuńczych.
rozwój KŁŻ – rozwijanie KŁŻ.
ustawa ARiMR – ustawa z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
ustawa RLKS – ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności.
ustawa PS WPR – ustawa z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej.
ustawa o finansowaniu WPR – ustawa z dnia 22 lutego 2023 r. o finansowaniu wspólnej polityki rolnej na lata 2023-2027.
ustawa PZP – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych.
ustawa PPSA – ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
ustawa Prawo przedsiębiorców – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców.
ustawa o usługach hotelarskich – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych.
ustawa o ochronie przyrody – ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
WBN – system kategoryzacji Wiejskiej Bazy Noclegowej.
WOP – wniosek o płatność.
WOPP – wniosek o przyznanie pomocy.
wytyczne podstawowe – wytyczne podstawowe w zakresie pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027.
I.13.1 LEADER-Wdrażanie LSR – interwencja I.13.1 LEADER/Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność PS WPR w ramach komponentu Wdrażanie LSR.

III. Informacje ogólne

Niniejsze wytyczne uzupełniają wytyczne podstawowe w odniesieniu do operacji realizowanych w ramach interwencji I.13.1 LEADER/Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS), komponentu Wdrażanie LSR, w zakresie wsparcia, o którym mowa w art. 34 ust. 1 lit. b rozporządzenia 2021/1060, w ramach PS WPR.
Niniejsze wytyczne określają:
1) warunki przyznawania pomocy;
2) rodzaje kryteriów wyboru operacji oraz zasady ich określania;;
3) warunki realizacji operacji;
4) formę w jakiej przyznaje się pomoc, wysokość pomocy udzielanej beneficjentowi oraz poziom pomocy dla poszczególnych operacji;
5) warunki wypłaty pomocy;
6) zobowiązania beneficjenta.

Niniejsze wytyczne są skierowane do ARiMR, SW jako podmiotu właściwego w sprawie o przyznanie pomocy oraz LGD jako podmiotu właściwego do publikacji ogłoszeń o naborach wniosków, opracowania regulaminu naboru wniosków oraz wyboru operacji w celu:
1) opracowania treści ogłoszenia o naborze WOPP oraz regulaminu naboru;
2) opracowania procedur wyboru operacji, określenia kryteriów wyboru operacji oraz ustalania minimalnej lub maksymalnej kwoty pomocy;
3) przygotowania do realizacji zadań związanych z przyznawaniem, wypłatą i zwrotem pomocy.
Pomoc przyznaje się na następujące rodzaje operacji:
1) operacje własne LGD oraz operacje realizowane przez podmioty inne niż LGD, w tym operacje realizowane w partnerstwie i operacje w ramach projektów partnerskich;
2) projekty grantowe.
Pomoc przyznaje się w następujących zakresach wsparcia:
1) rozwój przedsiębiorczości, poprzez:
a) start DG,
b) rozwój DG;
2) rozwój pozarolniczych funkcji małych gospodarstw rolnych poprzez:
a) start GA,
b) start ZE,|
c) start GO,
d) rozwój GA,
e) rozwój ZE,
f) rozwój GO;
3) rozwój współpracy poprzez:
a) start KŁŻ,
b) rozwój KŁŻ;
4) poprawa dostępu do usług dla lokalnych społeczności;
5) przygotowanie koncepcji SV;
6) poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej;
7) kształtowanie świadomości obywatelskiej;
8) włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji;
9) ochrona dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego polskiej wsi;
10) przygotowanie projektów partnerskich.

IV. Przyznawanie pomocy

W jednym naborze wniosków dany wnioskodawca może złożyć tylko jeden WOPP, za wyjątkiem naboru wniosków na projekty grantowe.
Nabory wniosków będą ogłaszane odrębnie dla poszczególnych zakresów wsparcia, odrębnie dla każdego przedsięwzięcia.
Ocena WOPP na projekty grantowe jest przeprowadzana według podstawowej kolejności określonej w wytycznych podstawowych w rozdziale VII.4. 1. ust. 5, przy czym nie stosuje się w jej ramach kryteriów wyboru oraz nie wstrzymuje się oceny WOPP do dnia zakończenia naboru, natomiast w przypadkach pozostałych ocena WOPP jest przeprowadzana według kolejności określonej w rozdziale VII.4. 1. ust. 9 wytycznych podstawowych.

IV. 1 Forma, wysokość oraz limity pomocy

Pomoc przyznaje się w formie:
1) płatności ryczałtowej – w zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ oraz przygotowanie projektów partnerskich;
2) kosztów jednostkowych – w zakresie przygotowania koncepcji SV;
3) zwrotu części kosztów kwalifikowalnych – w pozostałych zakresach.
Pomoc na operację przyznaje się w wysokości nie wyższej niż kwota maksymalna określona przez LGD w regulaminie naboru, przy czym nie wyższej niż:
1) 50 tys. zł – w zakresie przygotowanie projektów partnerskich krajowych;
2) 150 tys. zł – w zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO oraz w zakresie przygotowanie projektów partnerskich międzynarodowych;
3) 350 tys. zł – w zakresie start KŁŻ;
4) 500 tys. zł – w pozostałych przypadkach.
Kwota pomocy w formie płatności ryczałtowej ustalana jest na podstawie projektu budżetu operacji.
Pomoc na operację przyznaje się w wysokości nie niższej niż kwota minimalna określona przez LGD w regulaminie naboru, przy czym nie niższej niż:
1) 20 tys. zł – w zakresie przygotowanie koncepcji SV oraz w zakresie przygotowanie projektów partnerskich;
2) 50 tys. zł – w pozostałych przypadkach.
W przypadku projektu grantowego pomoc przyznaje się w wysokości wynikającej:
1) z wielokrotności kosztu jednostkowego przygotowania jednej koncepcji SV równego 4 tys. zł, w przypadku przygotowania koncepcji SV;
2) z kalkulacji kosztów zadań objętych projektem grantowym, których wykonanie LGD planuje powierzyć grantobiorcom wyłonionym w konkursie na wybór grantobiorców.
Pomoc przyznaje się w wysokości zgodnej z poziomem dofinansowania, określonym przez LGD w regulaminie naboru, nieprzekraczającym poziomu dofinansowania wynoszącego:
1) do 65% kosztów kwalifikowalnych – w przypadku operacji obejmujących inwestycje produkcyjne innych niż realizowane w zakresach: start GA, start ZE, start GO, rozwój GA, rozwój ZE oraz rozwój GO;
2) do 75% kosztów kwalifikowalnych – w przypadku operacji realizowanych przez JSFP, z czego pomoc finansowana z EFRROW wynosi maksymalnie 55% kosztów kwalifikowalnych, a pozostałe 20% kosztów kwalifikowalnych ze środków budżetu państwa;
3) do 85% kosztów kwalifikowalnych – w zakresach: start GA, start ZE, start GO, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO oraz rozwój KŁŻ, w przypadku operacji polegających na rozszerzeniu kręgu odbiorców poprzez szerszą promocję produktów wytwarzanych przez członków tego KŁŻ;
4) do 100% kosztów kwalifikowalnych – w przypadku operacji:
a) nieinwestycyjnych:
– realizowanych przez beneficjentów innych niż JSFP,
– innych niż operacje w zakresie rozwój KŁŻ polegających na rozszerzeniu kręgu odbiorców poprzez szerszą promocję produktów wytwarzanych przez członków tego KŁŻ,
b) obejmujących inwestycje nieprodukcyjne, realizowane przez beneficjentów innych niż JSFP.
Suma pomocy dla jednego beneficjenta oraz wypłaconych mu grantów nie może przekroczyć 500 zł w okresie realizacji PS WPR. Limitu nie stosuje się do JSFP i LGD.
Suma pomocy na operacje realizowane przez JSFP, inne niż operacje realizujące koncepcje SV, nie może przekroczyć 40% środków LSR w ramach:
1) PS WPR w przypadku LSR współfinansowanej jedynie w ramach PS WPR;
2) wszystkich programów realizujących RLKS w przypadku LSR w ramach PS WPR.
Suma pomocy na operacje własne LGD nie może przekroczyć 20% środków komponentu Wdrażanie LSR w ramach PS WPR.
Suma pomocy na przygotowanie projektów partnerskich nie może przekroczyć 1% środków komponentu Wdrażanie LSR w ramach PS WPR.

IV. 2 Warunki podmiotowe

Pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca co najmniej od roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP:
1) posiada miejsce zamieszkania na obszarze wiejskim objętym LSR lub miejsce wykonywania działalności gospodarczej oznaczone adresem wpisanym do CEIDG na obszarze wiejskim objętym LSR lub miejsce wykonywania działalności w ramach pozarolniczych funkcji gospodarstw rolnych na obszarze wiejskim objętym LSR – w przypadku wnioskodawcy będącego osobą fizyczną;
2) posiada siedzibę lub oddział, które znajdują się na obszarze wiejskim objętym LSR – w przypadku wnioskodawcy będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną.
Warunek określony w 1 nie ma zastosowania do:
1) LGD;
2) gminy, której obszar jest obszarem wiejskim objętym LSR;
3) powiatu, jeżeli przynajmniej jedna z gmin której obszar jest obszarem wiejskim objętym LSR objęta jest obszarem tego powiatu;
4) gminnych lub powiatowych jednostek organizacyjnych.
W przypadku gdy wnioskodawca wykonuje działalność gospodarczą, pomoc przyznaje się:
1) zgodnie z 19a albo art. 19b rozporządzenia GBER;
2) jeżeli podmiot ten prowadzi mikroprzedsiębiorstwo albo małe przedsiębiorstwo;
3) jeżeli warunki przyznania pomocy są spełnione przez wszystkich wspólników spółki, w przypadku gdy operacja będzie realizowana w ramach wykonywania działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej.
Pomocy nie przyznaje się województwom.
Pomoc może być przyznana następcy prawnemu beneficjenta lub nabywcy gospodarstwa/przedsiębiorstwa lub jego części na zasadach określonych w wytycznych podstawowych.

IV.2.1 Dodatkowe warunki podmiotowe obowiązujące dla poszczególnych zakresów wsparcia

W zakresie start DG pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) wnioskodawca jest osobą fizyczną;
2) wnioskodawca w okresie roku poprzedzającego dzień złożenia WOPP nie wykonywał i nie wykonuje działalności gospodarczej, do której stosuje się przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców;
3) wnioskodawcy nie została dotychczas przyznana pomoc w ramach PROW 2014-2020 na operację w ramach poddziałania 2 lub 6.4 lub 4.2 lub 19.2 w zakresie podejmowanie działalności gospodarczej;
4) wnioskodawcy nie została dotychczas przyznana pomoc w ramach PS WPR na operację w zakresie start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO lub rozwój KŁŻ.
W zakresie rozwój DG pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia WOPP wnioskodawca wykonywał łącznie co najmniej przez 365 dni działalność gospodarczą, do której stosuje się Prawo przedsiębiorców, oraz nadal wykonuje tę działalność;
2) wnioskodawcy nie została dotychczas przyznana pomoc na operację w tym zakresie w ramach PS WPR;
3) upłynęły co najmniej 2 lata od dnia wypłaty pomocy wnioskodawcy na operację w zakresie start DG w ramach PS WPR;
4) upłynęły co najmniej 2 lata od dnia wypłaty wnioskodawcy płatności ostatecznej na podejmowanie lub prowadzenie lub rozwijanie działalności gospodarczej w ramach poddziałań 2, 6.2, 6.4 lub 19.2 objętych PROW 2014-2020.

W zakresach start GA, start ZE oraz start GO pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) wnioskodawca jest rolnikiem albo małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa rolnego;
2) wnioskodawcy nie została dotychczas przyznana pomoc na działalność tego samego rodzaju w zakresach: start GA, start GO, start ZE, rozwój GA, rozwój GO lub rozwój ZE w ramach PS WPR.
W zakresach rozwój GA, rozwój ZE oraz rozwój GO pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) wnioskodawca jest rolnikiem albo małżonkiem rolnika albo domownikiem z małego gospodarstwa rolnego;
2) wnioskodawcy nie została dotychczas przyznana pomoc odpowiednio na rozwój GA, rozwój ZE albo rozwój GO w ramach PS WPR;
3) upłynęło co najmniej 2 lata od dnia wypłaty pomocy na operację odpowiednio na start GA, start ZE albo start GO w ramach PS WPR.
W zakresie rozwój GA pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca wykaże, że w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia WOPP wykonywał łącznie co najmniej przez 365 dni działalność, o której mowa 6 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców, potwierdzoną wpisem do gminnej ewidencji innych obiektów hotelarskich zgodnie z art. 39 ust. 3 ustawy o usługach hotelarskich.
W zakresach rozwój ZE albo rozwój GO pomoc przyznaje się, jeżeli wnioskodawca w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia WOPP wykonywał tę działalność łącznie co najmniej przez 365 dni.
W zakresie start KŁŻ pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) w skład partnerstwa wchodzi co najmniej 5 rolników i każdy z nich spełnia wymagania określone w przepisach w sprawie prowadzenia działalności:
a) w ramach dostaw bezpośrednich lub przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, lub w ramach rolniczego handlu detalicznego lub
b) w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, lub wykonuje działalność gospodarczą, do której stosuję się Prawo przedsiębiorców, mw zakresie co najmniej jednego z rodzajów działalności określonych w dziale 10 i 11 Polskiej Klasyfikacji Działalności;
2) nie została dotychczas przyznana żadnemu z rolników wchodzących w skład partnerstwa pomoc na start KŁŻ albo rozwój KŁŻ w ramach PS WPR, albo na tworzenie KŁŻ w ramach działania 16 PROW 2014-2020.
W zakresie rozwój KŁŻ pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) KŁŻ w okresie 3 lat poprzedzających dzień złożenia WOPP funkcjonował łącznie co najmniej 365 dni;
2) żadnemu z rolników wchodzących w skład KŁŻ nie została dotychczas przyznana pomoc na rozwój KŁŻ w ramach PS WPR;
3) upłynęło co najmniej 2 lata od dnia wypłaty pomocy na operację na start KŁŻ w ramach PS WPR.
W zakresie poprawy dostępu do małej infrastruktury publicznej pomoc przyznaje się JSFP albo organizacji pozarządowej.
W zakresie włączenia społecznego seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji pomoc na operację inwestycyjną przyznaje się podmiotom świadczącym usługi na rzecz grup osób wymagających włączenia w ramach swoich zadań statutowych albo ustawowych, w szczególności organizacjom pozarządowym lub instytucjom kultury.
W zakresie przygotowanie projektów partnerskich pomoc przyznaje się:
1) tylko raz w okresie realizacji PS WPR;
2) jeżeli żadnemu z partnerów wymienionych w umowie intencyjnej nie została dotychczas przyznana pomoc w tym zakresie.

IV 2.2 Dodatkowe warunki podmiotowe obowiązujące dla poszczególnych rodzajów operacji

Na operację własną LGD albo projekt grantowy pomoc przyznaje się LGD.
Pomocy na operacje realizowane w partnerstwie oraz operacje w ramach projektów partnerskich nie przyznaje się LGD.
Pomocy na operację realizowaną w partnerstwie nie przyznaje się gdy w skład partnerstwa wchodzi partner, który otrzymał pomoc albo ubiega się o przyznanie pomocy na tę samą operację.

IV.3. Warunki przedmiotowe

IV. 3.1 Warunki przedmiotowe obowiązujące we wszystkich zakresach pomocy

Pomoc przyznaje się na operację:
1) jeżeli LSR przewiduje udzielenie pomocy na operację w tym zakresie lub na dany szczególny rodzaj operacji;
2) która została wybrana do finansowania ze środków danej LSR, a tym samym uzyskała pozytywny wynik wyboru operacji, przy czym warunek ten nie ma zastosowania do przyznawania pomocy na projekt grantowy;
3) której realizacja nastąpi w:
a) jednym etapie:
– w zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, przygotowanie koncepcji SV albo przygotowanie projektów partnerskich,
– w przypadku projektu grantowego,
b) maksymalnie 2 etapach w pozostałych przypadkach,
c) terminie do 2 lat od dnia zawarcia umowy o przyznaniu pomocy, lecz nie później niż do dnia:
– 31 grudnia 2026 r w zakresach przygotowanie projektu partnerskiego oraz przygotowanie koncepcji SV,
– 30 czerwca 2029 w pozostałych przypadkach.
W przypadku gdy operacja jest inwestycją trwale związaną z nieruchomością, pomoc przyznaje się, jeżeli jest realizowana:
1) na obszarze objętym LSR;
2) na nieruchomości będącej własnością wnioskodawcy lub do której wnioskodawca posiada tytuł prawny do dysponowania na cele określone we wniosku o przyznanie pomocy przez okres ubiegania się o przyznanie pomocy na operację, okres realizacji operacji oraz okres związania celem.
W przypadku operacji, która obejmuje koszty zakupu i instalacji odnawialnych źródeł energii, pomoc przyznaje się, jeżeli suma planowanych do poniesienia kosztów dotyczących odnawialnych źródeł energii nie przekracza połowy wszystkich kosztów kwalifikowalnych.
Pomocy nie przyznaje się na operacje obejmujące budowę lub modernizację dróg w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, targowisk, sieci wodno-kanalizacyjnych, przydomowych oczyszczalni ścieków, oraz operacje dotyczące świadczenia usług rolniczych.

IV.3.2 Dodatkowe warunki przedmiotowe dla poszczególnych zakresów wsparcia

W zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO oraz rozwój KŁŻ pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) dotyczy działalności zgodnej z celami LSR;
2) jest uzasadniona ekonomicznie, co potwierdza przedłożony uproszczony biznesplan, który:
a) jest racjonalny i uzasadniony zakresem operacji,
b) zawiera co najmniej:
– wskazanie celu, w tym zakładanego ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług,
– planowany zakres działań niezbędnych do osiągnięcia celu, w tym wskazanie zakresu rzeczowego i nakładów i finansowych,
– informacje dotyczące zasobów posiadanych przez wnioskodawcę niezbędnych ze względu na przedmiot operacji, którą zamierza realizować, w tym opis wyjściowej sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy oraz kwalifikacji lub doświadczenia,
– informacje dotyczące sposobu prowadzenia działalności, w szczególności informacje o sposobie:
— wdrożenia WBN w zakresach start GA i rozwój GA,
— realizacji w zagrodzie edukacyjnej celów edukacyjnych, o których mowa w standardach OSZE, w zakresach start ZE i rozwój ZE,
informacje o przyjętym w gospodarstwie opiekuńczym programie agroterapii w zakresach start GO i rozwój GO.
W zakresie start DG pomoc przyznaje się, jeżeli operacja zakłada:|
1) podjęcie we własnym imieniu działalności gospodarczej do której stosuje się przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców;
2) zgłoszenie wnioskodawcy ubiegającego się o przyznanie pomocy do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania tej działalności, jeżeli osoba ta nie jest objęta tym ubezpieczeniem lub społecznym ubezpieczeniem rolników;
3) osiągnięcie co najmniej 30% docelowego zakładanego w biznesplanie ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług do dnia, w którym upłynie pełny rok obrachunkowy od dnia wypłaty pomocy.

W zakresie rozwój DG pomoc przyznaje się, jeżeli operacja zakłada osiągnięcie co najmniej 30% docelowego zakładanego w biznesplanie ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług do dnia, w którym upłynie pełny rok obrachunkowy od dnia wypłaty pomocy.
W zakresie start GA pomoc przyznaje się jeżeli:
1) operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia usług polegających na wynajmowaniu pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczeniu innych usług związanych z pobytem turystów, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców oraz art. 35 3 ustawy o usługach hotelarskich;
2) operacja nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
3) została przedłożona koncepcja wdrożenia systemu kategoryzacji WBN;
4) wnioskodawca zakłada przystąpienie do lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich nie później niż w dniu złożenia WOP.
W zakresie start ZE pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia usług edukacyjnych zgodnie ze standardami OSZE;
2) operacja zakłada realizację przynajmniej dwóch celów edukacyjnych, o których mowa w standardach OSZE;
3) operacja nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
4) operacja uzyskała pozytywną rekomendację właściwego terytorialnie przedstawiciela ODR – wojewódzkiego koordynatora OSZE pod kątem spójności ze standardami OSZE;
5) wnioskodawca przewiduje przystąpienie do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez CDR O/Kraków nie później niż w dniu złożenia WOP.
W zakresie start GO pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do świadczenia obligatoryjnych usług opiekuńczych w oparciu o zasoby tradycyjnego gospodarstwa rolnego dla maksymalnie 8 uczestników/podopiecznych przez przeciętnie 22 dni w miesiącu średniorocznie oraz zapewnienie co najmniej następujących oddzielnych pomieszczeń:
a) do wspólnego spędzania czasu – ze stołem mieszczącym wszystkich uczestników,
b) wyposażonego w co najmniej jedno łóżko,
c) do czynności higienicznych wyposażonego w kabinę natryskową, umywalkę, miskę ustępową oraz pralkę (miska ustępowa i kabina natryskowa nie muszą znajdować się w tym samym pomieszczeniu; pomieszczenie, w którym znajduje się miska ustępowa, musi być wyposażone w umywalkę),
d) kuchennego z wyposażeniem niezbędnym do serwowania napojów i posiłków, w takim zakresie, w jakim będzie przewidywał to program agroterapii danej placówki,
e) pełniącego funkcję zaplecza niezbędnego do prowadzenia poszczególnych form agroterapii;
2) został przedłożony program agroterapii;
3) operacja jest inwestycją;
4) operacja nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą.

W zakresie start KŁŻ pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) polega na organizacji KŁŻ;
2) dotyczy wprowadzania do obrotu lub sprzedaży produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi lub żywności zawierającej takie produkty, bezpośrednio konsumentom finalnym lub zakładom prowadzącym handel detaliczny bezpośrednio zaopatrującym konsumentów finalnych;
3) jest inwestycją obejmującą koszty związane z przygotowaniem produktów do sprzedaży, konfekcjonowaniem, przechowywaniem, dostarczaniem do klientów, marketingiem;
4) nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
5) przewiduje promocję produktów wytwarzanych przez członków tego KŁŻ przez wykorzystanie:
a) wspólnego logo dla wszystkich producentów oraz produktów objętych projektem oraz wykorzystujących zasoby danego KŁŻ,
b) różnorodnych kanałów komunikacji z konsumentem, ze szczególnym uwzględnieniem co najmniej dwóch kanałów komunikacji cyfrowej (np. aplikacji na urządzenia mobilne, sklepu internetowego, strony internetowej ), przy czym warunek nie dotyczy promocji alkoholu.

W zakresie rozwój GA pomoc przyznaje się, jeżeli:|
1) operacja jest inwestycją polegającą na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do rozszerzonej oferty innych usług związanych z pobytem turystów, świadczonych przez rolnika w małym gospodarstwie rolnym, zgodnie z art. 6 1 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców oraz art. 35 ust. 3 ustawy o usługach hotelarskich, lub modernizacji tego gospodarstwa agroturystycznego w celu podniesienia standardu lub poszerzenia świadczonych w nim usług związanych z pobytem turystów;
2) operacja nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
3) wnioskodawca deklaruje przystąpienie do lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich nie później niż w dniu złożenia WOP;
4) operacja zakłada realizację koncepcji wdrożenia systemu kategoryzacji WBN, poprzez podwyższenie lub poszerzenie zakresu jakości świadczonych usług związanych z pobytem turystów.
W zakresie rozwój ZE pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja jest inwestycją polegająca na dostosowaniu małego gospodarstwa rolnego do realizacji co najmniej dwóch dodatkowych celów edukacyjnych, o których mowa w standardach OSZE, a w przypadku gdy wnioskodawca realizuje już więcej niż 3 cele edukacyjne określone w standardach OSZE, operacja polega na modernizacji tego gospodarstwa w celu podniesienia standardu świadczonych w nim usług w zakresie realizowanych celów edukacyjnych;
2) operacja nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą udokumentowano, iż ZE jest zarejestrowana w OSZE.
W zakresie rozwój GO pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) jest inwestycją polegającą na modernizacji małego gospodarstwa rolnego w celu podniesienia standardu świadczonych w nim usług społecznych lub dostosowaniu gospodarstwa do rozszerzonego zakresu usług opiekuńczych świadczonych w małym gospodarstwie (obligatoryjnych lub fakultatywnych);
2) nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
3) przewiduje, że w gospodarstwie opiekuńczym świadczone będą co najmniej usługi w zakresie (usługi obligatoryjne):
a) agroterapii dla uczestników – realizowanie programu zajęć terapeutycznych i aktywizacyjnych opartych na rolniczym potencjale gospodarstwa,
b) zajęć grupowych dla uczestników,
c) pomocy w załatwianiu codziennych spraw uczestników,
d) pomocy w czynnościach higienicznych,
e) podawania posiłków i napojów uczestnikom;
4) usługi w gospodarstwie opiekuńczym mogą być świadczone także w zakresie (usługi fakultatywne):
a) nieodpłatnego transportu uczestników z i do miejsca zamieszkania oraz w związku z udzielaną pomocą w załatwianiu codziennych spraw,
b) organizacji zajęć integracyjnych dla rodzin uczestników oraz członków społeczności lokalnej.

W zakresie rozwój KŁŻ pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) dotyczy wprowadzania do obrotu lub sprzedaży produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi lub żywności zawierającej takie produkty, bezpośrednio konsumentom finalnym lub zakładom prowadzącym handel detaliczny bezpośrednio zaopatrującym konsumentów finalnych;
2) nie obejmuje kosztów inwestycji w produkcję rolniczą lub przetwórczą;
3) przewiduje spełnienie co najmniej jednego z poniższych warunków:
a) rozszerzenie współpracy o minimum 5 nowych rolników oraz dostosowanie efektywności KŁŻ do zwiększonej liczby rolników/partnerów w ramach tego KŁŻ,
b) objęcie sprzedażą nowego asortymentu o cechach lub ilościach wymagających nakładów finansowych na dostosowanie posiadanej infrastruktury,
c) implementację nowych systemów sprzedaży, rozliczeń finansowych/księgowych,
d) rozszerzenie kręgu odbiorców poprzez szerszą promocję produktów wytwarzanych przez członków tego KŁŻ, w tym zastosowanie różnorodnych kanałów komunikacji z konsumentem, ze szczególnym uwzględnieniem co najmniej dwóch kanałów komunikacji cyfrowej (np. aplikacji na urządzenia mobilne, sklepu internetowego, strony internetowej itp.), przy czym warunek nie dotyczy promocji alkoholu;
4) przewiduje zastosowanie wspólnego logo dla wszystkich producentów oraz produktów objętych projektem oraz wykorzystujących zasoby danego KŁŻ.

W zakresie poprawa dostępu do usług dla lokalnych społeczności pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) nie obejmuje inwestycji infrastrukturalnych ani operacji w zakresach: start DG, rozwój DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO lub rozwój KŁŻ;
2) zakłada, iż efekty operacji będą służyły zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnej, a ewentualne obiekty infrastruktury powstające w ramach tych operacji będą ogólnodostępne.
W zakresie przygotowanie koncepcji SV pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja jest realizowana wyłącznie w formule projektu grantowego;
2) zadania, na których realizację LGD zamierza udzielić grantów polegają na oddolnym wypracowaniu koncepcji SV.
W zakresie poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja służy zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnej;
2) infrastruktura będąca efektem tej inwestycj jest ogólnodostępna i niekomercyjna lub obejmuje obiekty użyteczności publicznej;
3) koszty całkowite operacji nie przekraczają 1 mln euro.
W zakresie kształtowanie świadomości obywatelskiej pomoc przyznaje się, jeżeli operacja:
1) dotyczy co najmniej jednego z poniższych obszarów:
a) zrównoważonego rolnictwa,
b) gospodarki rolno-spożywczej,
c) zielonej gospodarki lub biogospodarki,
d) wsparcia rozwoju wiedzy i umiejętności w zakresie innowacyjności, cyfryzacji lub przedsiębiorczości,
e) wzmacniania programów edukacji liderów życia publicznego lub społecznego;
2) nie obejmuje inwestycji infrastrukturalnych.
W zakresie włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji pomoc przyznaje się, jeżeli operacja nie jest realizowana w ramach działalności gospodarczej, do której stosuje się ustawę Prawo przedsiębiorców.
W zakresie ochrona dziedzictwa kulturowego polskiej wsi pomoc na operację, która dotyczy inwestycji w obiekt zabytkowy, przyznaje się, jeżeli wnioskodawca wykaże, iż obiekt jest objęty formą ochrony zabytków (np. jest wpisany do ewidencji zabytków, rejestru zabytków).
W zakresie ochrona dziedzictwa przyrodniczego polskiej wsi, pomoc na inwestycje infrastrukturalne przyznaje się, jeżeli wnioskodawca wykaże, iż operacja będzie realizowana na obszarze objętym formą ochrony przyrody lub dotyczy pomnika przyrody.
W zakresie przygotowanie projektów partnerskich pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) LGD w swojej LSR przewidziała taką możliwość;
2) wnioskodawca przedłożył umowę intencyjną podpisaną przez wszystkich partnerów, a żaden z partnerów objętych ta umową nie ubiega się o przyznanie pomocy na rzecz podmiotów objętych tą umową;
3) planowany jest co najmniej jeden nabór wniosków w ramach którego będzie możliwość sfinansowania zadań partnera z obszaru objętego tą LSR w ramach realizacji projektu partnerskiego.

IV.3.3 Dodatkowe warunki przedmiotowe obowiązujące dla poszczególnych rodzajów

W przypadku operacji w ramach projektu partnerskiego albo operacji realizowanej w partnerstwie pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) wnioskodawca przedłożył umowę partnerstwa;
2) wnioskodawca wykazał pozytywną różnicę w efektach realizacji operacji samodzielnie oraz efektach realizacji operacji z partnerem/partnerami.
Umowa partnerstwa jest umową cywilno-prawną, która zawiera:
1) cel utworzenia partnerstwa;
2) wskazanie wszystkich partnerów obejmujące nadane im numery EP;
3) opis realizacji projektu partnerskiego albo operacji realizowanej w partnerstwie;
4) wyliczenie odpowiednio zadań/operacji objętych umową partnerstwa ze wskazaniem, który partner jest odpowiedzialny za dane zadanie/operację;
5) zasady ponoszenia odpowiedzialności przez partnerów z tytułu realizowanych zadań/operacji;
6) sposób podejmowania decyzji wewnątrz partnerstwa;
7) postanowienia dotyczące sposobu realizacji celu umowy w przypadku wycofania się partnera/ów.

W przypadku operacji realizowanej w partnerstwie umowa partnerstwa zawiera dodatkowo:
1) wskazanie partnera wiodącego;
2) zobowiązanie partnerów do upoważnienia partnera wiodącego do wykonywania czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy;
3) postanowienia dotyczące sposobu podziału wypłaconej pomocy pomiędzy partnerów (procentowy, wg zakresu zadań do wykonania, itp.) oraz sposobu przekazania tej pomocy przez partnera wiodącego pozostałym partnerom;
4) postanowienia dotyczące sposobu wniesienia zabezpieczenia wykonania zobowiązań umowy o przyznaniu pomocy;
5) postanowienia dotyczące solidarnej odpowiedzialności finansowej za zrealizowanie operacji;
6) zasady podziału praw nabytych w trakcie realizacji operacji pomiędzy partnerów.
Do zadań partnera wiodącego należy:
1) wykonywanie czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy, w tym złożenie WOPP, udzielanie wyjaśnień, składanie uzupełnień do wniosku;
2) wykonywanie czynności w toku postepowania w sprawie wypłaty pomocy, w tym złożenie WOP, udzielanie wyjaśnień, składanie uzupełnień do wniosku;
3) przekazanie otrzymanej pomocy pozostałym partnerom w wysokości wynikającej z postanowień umowy partnerstwa;
4) przechowywanie dokumentów w okresie związania celem operacji;
5) reprezentowanie partnerstwa w ramach kontroli prowadzonych przez uprawnione podmioty.
W przypadku operacji realizowanej w partnerstwie pomoc przyznaje się, jeżeli:
1) operacja realizowana jest w ramach jednego zakresu wsparcia;
2) wszyscy wnioskodawcy spełniają warunki podmiotowe przyznania pomocy na operację z tego zakresu wsparcia.

Pomocy na operację realizowaną w partnerstwie nie przyznaje się w następujących zakresach wsparcia: start DG, start GA, start ZE, start GO, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE oraz rozwój GO.
W przypadku operacji w ramach projektu partnerskiego nie ma możliwości wspólnego ubiegania się o przyznanie pomocy w ramach jednego WOPP przez kilku partnerów. Każdy partner projektu partnerskiego ubiega się o przyznanie pomocy na podstawie odrębnego WOPP obejmującego wyłączenie zadania przypisane temu partnerowi w umowie partnerstwa.
Pomocy na operację w ramach projektu partnerskiego nie przyznaje się w następujących zakresach wsparcia: start DG, start GA, start ZE oraz start GO.
Pomoc na operację własną LGD przyznaje się, jeżeli:
1) LGD wykaże, że operacja nie realizuje zadań LGD w ramach komponentu Zarządzanie LSR;
2) operacja:
a) jest niezbędna do osiągnięcia danego celu/realizacji przedsięwzięcia LSR,
b) realizuje cele publiczne oraz niekomercyjne,
c) spełnia warunki przyznania pomocy dla danego zakresu wsparcia.

Pomocy na operację własną nie przyznaje się:
1) jeżeli operacja jest operacją realizowaną w partnerstwie albo jest operacją w ramach projektu partnerskiego.
2) w następujących zakresach wsparcia: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO, rozwój KŁŻ oraz przygotowanie projektów partnerskich.
Pomoc na projekt grantowy przyznaje się, jeżeli:|
1) w ramach projektu grantowego jest planowane wykonanie co najmniej 2 zadań służących osiągnięciu celu projektu grantowego, a w przypadku projektu grantowego w zakresie przygotowania koncepcji SV – 5 zadań;
2) zadania planowane do powierzenia grantobiorcom do realizacji są zgodne z dostępnymi w ramach interwencji zakresami wsparcia oraz koszty ich realizacji spełniają warunki kwalifikowalności;
3) WOPP na projekt grantowy zawiera wskazanie:
a) jednego przedsięwzięcia, w ramach którego projekt grantowy jest realizowany,
b) zakresów wsparcia objętych projektem grantowym,
c) zadań wraz z określeniem:
– szacowanego kosztu ich realizacji,
– adekwatnych względem nich zakresów wsparcia,
– minimalnych wymagań co do sposobu realizacji tych zadań oraz rozliczenia udzielonych grantów,
d) rodzaju grantobiorców odpowiednich do zadań objętych projektem grantowym,
e) warunków udzielenia grantów, w tym obowiązku nadania numeru EP każdemu grantobiorcy,
f) kryteriów wyboru grantobiorców mających zastosowanie w danym projekcie grantowym z katalogu kryteriów zatwierdzonych uprzednio przez SW wraz z procedurą wyboru grantobiorców.
Pomocy na projekt grantowy nie przyznaje się w zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO, rozwój KŁŻ oraz przygotowanie projektów partnerskich.

IV.4 Kryteria wyboru operacji oraz zasady ich określania

LGD określa kryteria wyboru operacji.
Kryteria wyboru operacji mogą mieć charakter:
1) dostępowy, których spełnienie warunkuje udzielenie wsparcia;
2) rankingujący, których zastosowanie pozwala ustalić kolejność przysługiwania pomocy.
LGD może określić minimum punktowe dla danych kryteriów wyboru operacji.
Rekomenduje się LGD zastosowanie co najmniej dwóch poniższych kryteriów wyboru operacji o charakterze rankingującym:
1) umożliwiających wybór przez LGD najlepszych koncepcji SV, w ramach których projekty będą premiowane, lub premiowanie projektów z każdej koncepcji SV, na przygotowanie której LGD zarezerwowała środki LSR;
2) zapewniających racjonalne gospodarowanie zasobami lub ograniczających presję na środowisko;
3) dedykowanych dla mieszkańców obszarów wiejskich, wykluczonych społecznie ze względu na przynależność do zdiagnozowanych w LSR grup w niekorzystnej sytuacji, z wyłączeniem operacji które realizowane są w zakresie włączenie społeczne seniorów, ludzi młodych lub osób w niekorzystnej sytuacji;
4) premiujących realizację operacji przez młode kobiety prowadzące lub współprowadzące gospodarstwo rolne w zakresach: start GA, start GO, start ZE, start KŁŻ, rozwój GA, rozwój GO, rozwój ZE oraz rozwój KŁŻ;
5) premiujących realizację operacji w partnerstwie, z wyłączeniem operacji, które z zasady są realizowane w partnerstwie np. operacje w zakresach start KŁŻ albo rozwój KŁŻ;
6) zintegrowanych (łączących różne dziedziny, tematyki, gospodarki, w celu kompleksowego zaspokojenia zdiagnozowanych potrzeb społeczności);
7) innowacyjnych, gdzie innowacja jest określona na poziomie LSR (z uwzględnieniem stopnia rozwoju danego obszaru);
8) wykorzystujących lokalny potencjał (najlepiej endemiczny), takie jak: zasoby naturalne, w tym przyrodnicze, lokalizacja, dziedzictwo lokalne, w tym kulinarne, popyt na szczególnego rodzaju usługi (np. srebrna gospodarka, usługi opiekuńcze nad dziećmi);
9) zapewniających tworzenie nowych miejsc pracy oraz zatrudnienie na nich pracowników, jeżeli taką deklarację złożył wnioskodawca w celu uzyskania dodatkowych punktów za spełnienie kryteriów wyboru.

Jeżeli zastosowanie co najmniej dwóch z kryteriów wyboru operacji, o których mowa w u 4, nie jest możliwe, LGD wskazuje racjonalne uzasadnienie ich niezastosowania.
Kryteria wyboru operacji muszą być logicznie powiązane ze stwierdzonymi potrzebami, określonymi celami oraz przyjętymi wskaźnikami rezultatu.
Kryteria wyboru operacji nie mogą być dyskryminujące ani sprzeczne z warunkami udzielenia pomocy określonymi w przepisach oraz wytycznych podstawowych i szczegółowych mających zastosowanie do realizacji operacji w ramach komponentu Wdrażanie LSR.
Kryteriów wyboru operacji nie określa się dla projektów grantowych, przy czym określa się kryteria wyboru grantobiorców do realizacji zadań w ramach projektu grantowego.

V. Wypłata pomocy

Pomoc jest wypłacana zgodnie z warunkami określonymi w wytycznych podstawowych.
W przypadku nieuwzględnienia w oddzielnym systemie rachunkowości zdarzenia powodującego poniesienie kosztów albo gdy do jego identyfikacji nie wykorzystano odpowiedniego kodu rachunkowego w przypadku operacji finansowanych w formie płatności ryczałtowych kwotę pomocy przysługującą do wypłaty pomniejsza się o 10%.

V.1 Dodatkowe warunki wypłaty pomocy dla poszczególnych zakresów wsparcia

W zakresach: start DG, start GA, start GO, start ZE, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój GO, rozwój ZE oraz rozwój KŁŻ pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent:
1) realizuje uproszczony biznesplan;
2) promuje świadczone przez siebie usługi/produkty oraz publikuje/aktualizuje ich zakres i asortyment.
W zakresie start DG pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent:
1) podjął we własnym imieniu działalność gospodarczą, do której stosuje się przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców, co potwierdza zgłoszenie do CEIDG;
2) dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia emerytalnego, ubezpieczeń rentowych i ubezpieczenia wypadkowego na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania tej działalności, jeżeli osoba ta nie była objęta tym ubezpieczeniem lub ubezpieczeniem społecznym rolników.
W zakresie start GA pomoc wypłaca się, jeżeli:
1) obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie, zostały zgłoszone do ewidencji innych obiektów hotelarskich zgodnie 39 ust. 3 ustawy o usługach hotelarskich;
2) beneficjent realizuje koncepcję wdrożenia systemu kategoryzacji WBN, tym samym podał ocenie kategoryzacji oraz uzyskał zakładaną kategorię WBN kategorię certyfikat i tablicę rekomendacyjną, którą umieścił w widocznym miejscu;
3) beneficjent udokumentował przystąpienie do lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich nie później niż w dniu złożenia WOP.
W zakresie start ZE pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent:|
1) dokonał zgłoszenia do CEIDG;
2) udokumentował przystąpienie do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez CDR O/Kraków nie później niż w dniu złożenia WOP.

W zakresie start GO pomoc wypłaca się, jeżeli:
1) beneficjent dokonał zgłoszenia do CEIDG;
2) gospodarstwo w wyniku realizacji operacji spełnia minimalne wymagania, o których mowa w rozdziale 3.2. ust. 6 niniejszych wytycznych.
W zakresie start KŁŻ pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent:
1) zastosował wspólne logo dla wszystkich produktów oraz producentów objętych projektem oraz wykorzystujących zasoby danego KŁŻ;
2) wykorzystuje różnorodne kanały komunikacji z konsumentem, ze szczególnym uwzględnieniem co najmniej dwóch kanałów komunikacji cyfrowej (np. aplikacji na urządzenia mobilne, sklepu internetowego, strony internetowej), przy czym warunek nie dotyczy promocji alkoholu.
W zakresie rozwój GA pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent:
1) realizuje koncepcję wdrożenia systemu kategoryzacji WBN, tj. poddał obiekt ocenie kategoryzacji WBN oraz uzyskał zakładaną kategorię, certyfikat i tablicę rekomendacyjną, którą umieścił w widocznym miejscu;
2) udokumentował przystąpienie do lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich.
W zakresie rozwój ZE pomoc wypłaca się, jeżeli beneficjent jest członkiem Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez CDR O/Kraków.
W zakresie rozwój GO pomoc wypłaca się, jeżeli:|
1) obiekt spełnia minimalne wymagania, o których mowa w rozdziale IV.3.2. ust. 10 niniejszych wytycznych;
2) beneficjent kontynuuje realizację programu agroterapii.
W zakresie rozwój KŁŻ pomoc wypłaca się, jeżeli w wyniku operacji KŁŻ:
1) spełnił co najmniej jeden z poniższych warunków:
a) rozszerzył współpracę o minimum 5 nowych rolników oraz dostosował efektywności KŁŻ do zwiększonej liczby rolników/partnerów w ramach tego KŁŻ,
b) objął sprzedażą nowy asortyment o cechach lub ilościach wymagających nakładów finansowych na dostosowanie posiadanej infrastruktury,
c) zaimplementował nowy system sprzedaży lub rozliczeń finansowych/księgowych,
d) rozszerzył krąg odbiorców poprzez szerszą promocję produktów wytwarzanych przez członków tego KŁŻ, w tym zastosował różnorodne kanały komunikacji z konsumentem, ze szczególnym uwzględnieniem, co najmniej dwóch kanałów komunikacji cyfrowej (np. aplikacji na urządzenia mobilne, sklepu internetowego, strony internetowej), przy czym warunek nie dotyczy promocji alkoholu;
2) zastosował wspólne logo dla wszystkich produktów oraz producentów objętych projektem oraz wykorzystujących zasoby danego KŁŻ.
W zakresie poprawa dostępu do małej infrastruktury publicznej pomoc wypłaca się, jeżeli:
1) operacja służy zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnej;
2) infrastruktura będąca efektem tej inwestycji jest ogólnodostępna i niekomercyjna lub obejmuje obiekty użyteczności publicznej;
3) koszty całkowite operacji nie przekroczyły 1 mln euro.
W zakresie przygotowanie projektów partnerskich pomoc wypłaca się, jeżeli zostanie przedłożona umowa partnerstwa.

V.2 Dodatkowe warunki wypłaty pomocy dla szczególnych rodzajów operacji

W przypadku operacji w ramach projektów partnerskich pomoc wypłaca się, jeżeli:
1) do wniosku o płatność partner wiodący załączył dokumenty potwierdzające jego zobowiązanie do przekazania części pomocy pozostałym partnerom zgodnie z postanowieniami umowy partnerstwa dotyczącymi podziału otrzymanej pomocy pomiędzy partnerów (np. podział procentowy, podział wg zakresu zadań do wykonania) oraz sposobu przekazania tej pomocy przez partnera wiodącego pozostałym partnerom;
2) został zrealizowany cały projekt partnerski objęty umową partnerstwa nie tylko zadania objęte jedną umową o przyznaniu pomocy.
W przypadku projektów grantowych pomoc wypłaca się, jeżeli:
1) grantobiorca spełnia podmiotowe warunki przyznania pomocy w zakresie wsparcia w ramach którego realizuje zadanie w ramach projektu grantowego;
2) zadanie, na które udzielono grant, zostało zrealizowane zgodnie z przedmiotowymi warunkami przyznania pomocy określonymi dla danego zakresu wsparcia, w ramach którego zadanie jest realizowane;
3) realizacja zadania spełnia warunki kwalifikowalności określone w wytycznych podstawowych.

W przypadku projektów grantowych na przygotowanie koncepcji SV pomoc wypłaca się, jeżeli dodatkowo każda koncepcja SV w ramach projektu grantowego, na którą udzielono grant:
1) obejmuje obszar zamieszkany przez nie więcej niż 20 tys. mieszkańców, który nie jest objęty inną koncepcją SV, przy czym liczbę mieszkańców określa się na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym ogłoszono konkurs na wybór grantobiorców na podstawie wynikowych informacji statystycznych ogłaszanych, udostępnianych lub rozpowszechnionych zgodnie z przepisami o statystyce publicznej;
2) uwzględniła użycie technologii cyfrowych i telekomunikacyjnych lub pozwala na lepszego wykorzystanie wiedzy;
3) wykazuje korzyści dla lokalnej społeczności, w szczególności w zakresie poprawy jakości życia, podniesienia jakości usług lokalnych lub bezpieczeństwa, poszanowania środowiska i klimatu lub rozwiązywania problemów dotyczących niedoinwestowania, starzejącego się społeczeństwa, wyludnienia, niewystarczającej liczby miejsc pracy lub przepaści cyfrowej;
4) nie jest sprzeczna z innymi dokumentami strategicznymi dla obszaru nią objętego, w szczególności z LSR;
5) została przygotowana w partnerstwie co najmniej z jednym podmiotem z obszaru nią objętego;
6) w procesie jej opracowania zapewniono udział różnych podmiotów z obszaru nią objętego, w tym przeprowadzono konsultacje z lokalną społecznością;
7) zawiera w szczególności:
a) opis procesu opracowania koncepcji, w tym przeprowadzenia konsultacji z lokalną społecznością,
b) uproszczoną analizę słabych i mocnych stron (SWOT) obszaru objętego tą koncepcją,
c) plan włączenia społeczności w późniejszą ewentualną realizację tej koncepcji, z uwzględnieniem roli sołtysa lub rady sołeckiej w tym procesie,
d) listę projektów, które będą się składać na realizację tej koncepcji, uwzględniających komponent cyfrowy, środowiskowy lub klimatyczny.

VI. Zobowiązania w okresie związania celem

Zobowiązania w okresie związania celem zostały określone w wytycznych podstawowych.
Dodatkowo w okresie związania celem beneficjent zobowiązuje się w szczególności do:
1) utrzymania zrealizowanej inwestycji co najmniej w okresie 5 lat od dnia wypłaty pomocy, za wyjątkiem beneficjenta:
a) będącego mikroprzedsiębiorstwem albo małym przedsiębiorstwem; który zobowiązuje się do utrzymania zrealizowanej inwestycji co najmniej w okresie 3 lat od dnia wypłaty pomocy,
b) w zakresie start DG, który zobowiązuje się do utrzymania zrealizowanej inwestycji co najmniej w okresie 2 lat od dnia wypłaty pomocy;
2) prowadzenia działalności, na którą została przyznana pomoc w okresie 5 lat od dnia wypłaty pomocy, za wyjątkiem beneficjenta:
a) będącego mikroprzedsiębiorstwem albo małym przedsiębiorstwem, który zobowiązuje się do prowadzenia działalności, na którą została przyznana pomoc w okresie 3 lat od dnia wypłaty pomocy,
b) w zakresie start DG, który zobowiązuje do prowadzenia działalności, na którą została przyznana pomoc w okresie 2 lat od dnia wypłaty pomocy;

Do okresu prowadzenia działalności, na którą została przyznana pomoc, nie wlicza się okresów jej zawieszenia.
O zawieszeniu prowadzonej działalności beneficjent informuje SW.
SW uzgadnia zmiany w taki sposób, by realizacja zobowiązania, o którym mowa w 2 pkt 2, na którą została przyznana pomoc, nastąpiła nie później niż do dnia upływu:
1) 3 lat od dnia od dnia wypłaty pomocy w przypadku zakresu start DG,
2) 5 lat w pozostałych przypadkach.
W przypadku gdy pomoc przyznaje się w zakresie start DG albo rozwój DG, beneficjent zobowiązuje się do osiągnięcia co najmniej 30% docelowego zakładanego w biznesplanie ilościowego lub wartościowego poziomu sprzedaży produktów lub usług do dnia, w którym upłynie pełny rok obrachunkowy od dnia wypłaty pomocy.

Do terminu, o którym mowa w 6, nie wlicza się okresów zawieszenia prowadzonej działalności.
W przypadku gdy pomoc przyznaje się w zakresach: start DG, start GA, start ZE, start GO, start KŁŻ, rozwój DG, rozwój GA, rozwój ZE, rozwój GO albo rozwój KŁŻ, beneficjent w okresie związania celem zobowiązuje się do:
1) prowadzenia ewidencji odpowiednio świadczonych usług lub sprzedaży produktów rolnych;
2) bieżącego informowania o świadczonych usługach i ich zakresie lub asortymencie poprzez ogólnodostępne środki przekazu;
3) informowania SW o realizacji biznesplanu, w ramach operacji, na którą została udzielona pomoc na 3 miesiące przed upływem ostatniego roku okresu związania celem.
W przypadku gdy pomoc przyznaje się w zakresie start GA albo rozwój GA, beneficjent w okresie związania celem zobowiązuje się do:
1) kontynuowania członkostwa w lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej organizacji zrzeszającej kwaterodawców wiejskich;
2) poddania się inspekcjom kontrolnym prowadzonym przez PFTW “GG”’.
W przypadku gdy pomoc przyznaje się w zakresie start ZE albo rozwój ZE, beneficjent w okresie związania celem zobowiązuje się do:
1) realizacji wybranych celów edukacyjnych, o których mowa w standardach OSZE;
2) kontynuowania członkostwa w Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez CDR O/ Kraków.
W przypadku gdy pomoc przyznaje się w zakresie start GO albo rozwój GO, beneficjent w okresie związania celem zobowiązuje się do kontynuacji realizacji programu agroterapii.
W przypadku ustalenia przez LGD rankingujących kryteriów wyboru o charakterze deklaratywnym oraz złożenia przez wnioskodawcę deklaracji realizacji czynności ocenianych tymi kryteriami, umowa o przyznaniu pomocy zawiera zobowiązanie do realizacji tych deklaracji przez beneficjenta. Zmiana umowy w tym zakresie jest możliwa tylko w przypadku gdy w wyniku ponownej oceny operacji po wprowadzeniu do niej zmian i ponownej ocenie kryteriami wyboru operacji, operacja ta nadal mieści się na liście operacji wybranych oraz w limicie dostępnych środków.

W przypadku gdy pomoc została udzielona na projekt grantowy, umowa o przyznaniu pomocy zawiera zobowiązanie LGD do archiwizowania na stronie internetowej LGD wszystkich ogłoszeń dotyczących otwartych konkursów na wybór grantobiorców w ramach perspektywy 2023-2027 do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy LGD na dany projekt grantowy. Podgląd treści tych ogłoszeń powinien być możliwy przez każdy podmiot odwiedzający stronę internetową danej LGD.
W przypadku gdy pomoc została przyznana beneficjentom na operację realizowaną w partnerstwie albo operację w ramach projektu partnerskiego, beneficjenci zobowiązują się do niedokonywania zmian w składzie partnerstwa bez zgody SW w okresie realizacji operacji oraz okresie związania celem.
Zobowiązania beneficjentów będących podmiotami wchodzącymi w skład partnerstwa określone w umowie partnerstwa są zobowiązaniami solidarnymi.

Załącznik – Standardy Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych.

Zgodnie z koncepcją zatwierdzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w listopadzie 2011 roku oraz wdrażaną przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Krakowie (CDR O/Kraków), „Zagroda edukacyjna” to obiekt:
1) zlokalizowany na obszarach wiejskich;
2) prowadzony przez mieszkańca wsi(1);
3) przyjmujący dzieci i młodzież w ramach programów szkolnych i aktywności pozaszkolnej;
4) posiadający i prezentujący zwierzęta gospodarskie albo uprawy rolnicze;
5) realizujący przynajmniej dwa cele edukacyjne spośród niżej wymienionych:
a) edukacja w zakresie produkcji roślinnej,
b) edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej,
c) edukacja w zakresie przetwórstwa płodów rolnych,
d) edukacja w zakresie świadomości ekologicznej i konsumenckiej,
e) edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów, rękodzieła i twórczości ludowej.

Obiekt powinien posiadać zwierzęta gospodarskie lub uprawy rolnicze przeznaczone do prezentacji dla grup dzieci i młodzieży przyjmowanych w ramach programów szkolnych i pozaszkolnych lub udostępniane jako atrakcja turystyczna dla rodzin z dziećmi i dorosłych podróżujących indywidualnie.
Minimalny obligatoryjnym warunkiem technicznym jest posiadanie zadaszonego miejsca do prowadzenia zajęć i udostępnienie toalet dla uczestników zajęć oraz spełnienie określonych prawem warunków bezpieczeństwa.

1. W interwencji I.13.1 PS WPR komponent Wdrażanie LSR zakres nr 2 dotyczy mieszkańca wsi posiadającego gospodarstwo rolne, w którym prowadzona jest działalność rolnicza.