Niezwykłym skarbem gminy Łubnice jest gotycki Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła w Beszowej, który zachwyca swoją architekturą i pięknem. To miejsce, które doskonale odzwierciedla bogactwo historyczne i artystyczne regionu, stanowiąc jednocześnie atrakcję turystyczną, którą warto odwiedzić.
Kościół klasztorny w Beszowej, położony na południe od drogi Sandomierz – Kraków (ok. 100 m od tej trasy), stanowi jeden z najlepiej zachowanych zabytków architektury gotyckiej. Jego smukła sylwetka dominuje nad okolicą, przyciągając uwagę z daleka. Ograniczony kamiennym, tynkowanym murem z bramą strzeżoną przez rzeźby św. Jana Chrzciciela i św. Jana Nepomucena, kościół emanuje majestatem i historią.
Kościół ten jest trzynawową bazyliką z krótkim prezbiterium, wykonaną głównie z cegły, a częściowo pokrytą kamieniem. Jego wyjątkowość polega na zastosowaniu filarowo-przyporowego systemu konstrukcyjnego, który jest charakterystyczny dla wielu bazylik w Krakowie, Skalbmierzu i Bodzentynie. To właśnie dzięki temu systemowi kościół w Beszowej zachwyca swoją harmonijną i imponującą architekturą.
Historia tego niezwykłego zabytku sięga XV wieku, kiedy to pochodzący z Łubnic arcybiskup poznański, a późniejszy prymas, Wojciech Jastrzębiec, ufundował tę świątynię w 1407 roku. Budowniczymi kościoła byli prawdopodobnie pracownicy warsztatu związanego pośrednio z kościołem pw. św. Katarzyny znajdującym się na krakowskim Kazimierzu. Zbudowany został z kamiennych ciosów i czerwonej cegły. Jest to budowla w stylu gotyckim. W roku 1436 arcybiskup został pochowany w podziemiach kościoła, co nadaje miejscu jeszcze większego znaczenia. W XIX wieku kościół przeszedł w ręce Ojców Paulinów, którzy prowadzili swoją działalność na tym terenie, aż do likwidacji konwentu w 1818 roku, po czym cały majątek ruchomy przeniesiono na Jasną Górę. Obecność Paulinów w miejscu przyniosła wiele cennych inicjatyw społecznych. Zakonnicy pełnili różne role, takie jak prowadzenie przyklasztornego szpitala oraz szkoły parafialnej. Ponadto mieli również wspaniałą bibliotekę, która służyła szeroko rozumianej edukacji i kulturalnej działalności. W Beszowej mieścił się także zakonny nowicjat, który obejmował swym zasięgiem całą Galicję. Warto wspomnieć, że przez pewien czas pracował tam o. Augustyn Kordecki (1603-1673), późniejszy przeor i bohaterski obrońca Jasnej Góry w czasie potopu szwedzkiego. Jego obecność dodatkowo wzbogacała życie zakonu i przynosiła inspirację dla innych zakonników. W 1944 roku zabudowania ucierpiały w wyniku działań wojennych. Kościół stracił dach, wiele okien, organy oraz wiele innych elementów wnętrza. Szczególnie bolesne było zniszczenie kaplicy św. Aniołów Stróżów, która legła w gruzach.
Całe wnętrze kościoła jest urządzone w stylu barokowym. W prezbiterium znajduje się ołtarz z około drugiej połowy XVII wieku, na którym umieszczony jest obraz przedstawiający „Wręczenie kluczy św. Piotrowi”. Po bokach ołtarza znajdują się rzeźby świętych. Powyżej ołtarza umieszczone są kolejne obrazy: „Zwiastowanie NMP”, a na zwieńczeniu „Ukrzyżowanie”, nad którym góruje rzeźba św. Michała Archanioła. Wzdłuż obu ścian prezbiterium rozstawione są XVIII-wieczne stalle z malowidłami świętych związanymi z zakonem paulinów ozdobionymi na ich tylnej części. W nawach kościoła można zobaczyć kilka innych ołtarzy z XVII i XVIII wieku, a także ambonę pochodzącą z tego samego okresu. Przęsło oratorium pełni rolę chóru muzycznego, a na jego parapecie znajduje się płaskorzeźbiona scena „Zesłania Ducha Świętego” z połowy XVII wieku. Prospekt organowy pochodzi z XVIII wieku. Najstarszym zabytkiem w kościele jest gotycka tablica erekcyjna z 1407 roku umieszczona nad wejściem do nieistniejącej już kaplicy św. Aniołów Stróżów. Na południowej ścianie zawieszony jest również obraz Chrystusa w Ogrojcu, namalowany około 1700 roku, być może przez malarza Karola de Prevot.
Dziś wnętrze świątyni wciąż zachwyca swoim urokiem i bogactwem zabytkowego wystroju. Skrzydło północne klasztoru znajduje się w stanie ruiny, nie istnieje też arkada dźwigająca ganek komunikacyjny. Zachowało się natomiast piętrowe skrzydło zachodnie klasztoru z dwiema gwiaździście sklepionymi salami na parterze: refektarzem i salą opacką. Na wyjątkową uwagę zasługuje 11 ołtarzy, w tym główny ołtarz utrzymany w stylu wczesnego baroku, którego złocisto-niebieska kolorystyka robi niezapomniane wrażenie.
Nie tylko ołtarze przyciągają wzrok turystów. Wnętrze kościoła kryje wiele innych cennych obiektów, takich jak zabytkowa ambona czy marmurowa chrzcielnica. W południowej części kościoła przylega kaplica Jagniątkowskich, dedykowana świętym Antoniemu i Pawłowi, pełniąca funkcję grobowego mauzoleum. Obok kościoła znajdują się również pozostałości dawnych zabudowań klasztornych, takie jak biblioteka i kapitularz.
Warto wspomnieć, że obok kościoła znajduje się także drewniana dzwonnica z XVIII wieku (choć może być znacznie starsza), którą można podziwiać na drodze Szlaku Architektury Drewnianej w Polsce. Dzwonnica posiada charakterystyczną słupową konstrukcję, nad którą znajduje się izbica zwieńczona bardzo stromym dachem, pokrytym gontem. Forma dzwonnicy wyraźnie nawiązuje do najbardziej rozpoznawalnej polskiej dzwonnicy przy kościele pod wezwaniem świętego Mikołaja w Bochni, będącej wzorowym przykładem wież obronnych z epoki średniowiecza, wznoszonych niegdyś na niewielkich ziemnych kopcach – stożkowatych grodziskach. Dzwonnica ta jest nie tylko cudem architektury, ale także świadectwem dawnych czasów i naszych przodków.
Tuż obok ogrodzenia w pobliżu opuszczonego budynku organistówki znajduje się wysoka figura barokowa, na której szczycie umieszczona jest postać Matki Boskiej otoczona aniołami.
W wyniku przeprowadzonych badań archeologicznych na terenach kościelnych znaleziono pewne przesłanki, wskazujące z dużym prawdopodobieństwem na istnienie drugiej krypty. W pobliżu kościoła odkryto również wartościowe ruchome zabytki, takie jak wczesnośredniowieczny denar krzyżowy, monety datowane na XVII i XVIII wiek, oraz ołowiany odważnik z okresu średniowiecza. Interesującym znaleziskiem jest również pieczęć lakowa inicjałowa, ozdobiona stylizowanymi literami i heraldyczną koroną szlachecką.
Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Beszowej bezsprzecznie wywiera wrażenie na odwiedzających. Wciąż oczarowuje swoją architekturą i historią. Dostęp do zewnętrznych obiektów jest możliwy dla wszystkich, natomiast zwiedzanie wnętrza kościoła można odbyć po wcześniejszym uzgodnieniu z księdzem Proboszczem.
W 2019 r. parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Beszowej otrzymała 130 tys. zł dotacji w ramach drugiego naboru programu Ochrona Zabytków na remont drewnianej dzwonnicy. Wykonano m.in. prace budowlano-konserwatorskie, remont posadowienia, remont konstrukcji słupowo-ryglowej, remont więźby dachowej.
Zespół klasztorno-kościelny w Beszowej jest jednym z wielu obiektów sakralnych, stanowiących ważne zabytki na mapie regionu świętokrzyskiego i w skali kraju, które otrzymają milionowe dotacje na konserwację, prace badawczo-archeologiczne czy renowację zabytkowych elementów wnętrza. Zabytek w Beszowej zyskał 2,7 mln zł z drugiej edycji Rządowego Funduszu Ochrony Zabytków.
Przyjedź i poczuj tę niezwykłą atmosferę, odkryj historię i piękno tego miejsca, które przeniesie Cię w czasie do dawnych wieków. To wyjątkowe doświadczenie dla każdego miłośnika kultury i historii.
ZOBACZ GALERIĘ ARCHIWALNYCH ZDJĘĆ KOŚCIOŁA W BESZOWEJ (przejdź do galerii)
Kościół św. Piotra i Pawła w Beszowej
Łubnice 26, 28-232 Łubnice
tel. 15 865 92 48
e-mail: beszowa@op.pl
strona internetowa: www.parafiabeszowa.pl
metropolia: lubelska
diecezja: sandomierska
dekanat: połaniecki