Lokalna Grupa Działania – Dorzecze Wisły
Wśród zielonych pagórków Rytwian, w złocistym blasku pośród drzew, ukrywa się skarb architektury sakralnej. Kościół rektoralny pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Rytwianach to perła w koronie polskiego baroku, która czeka na odkrycie. Rektoralny czyli mający charakter samodzielnej placówki duszpasterskiej bez przynależnej grupy wiernych.
Zachwycającą cechą tego kościoła jest jego wczesnobarokowy styl architektoniczny, który jest jednym z najcenniejszych przykładów w Polsce. Historia tego miejsca sięga XVII wieku, kiedy to Jan Magnus Tęczyński, wojewoda krakowski, w 1617 r. ufundował go na rzecz Ojców Kamedułów. Kamień węgielny pod budowę kościoła został położony 1 maja 1624 roku, a prace budowlane trwały aż do 1637 roku, kiedy to świątynia została konsekrowana 27 września 1637 r. przez biskupa krakowskiego Tomasza Oborskiego. Od tamtej pory kościół odwołuje się do Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Eremowi kamedulskiemu nadano nazwę: Pustelnia Złotego Lasu.
Dekretem carskim z 1819 roku, klasztor zamieszkiwany przez Kamedułów w Rytwianach został zlikwidowany po 201 latach istnienia. Ostatni mnisi opuścili swoje pustelnie w 1825 roku, udając się do pustelni na warszawskich Bielanach. Po opuszczeniu opustoszały klasztor powrócił w ręce fundatorów. W próbie ocalenia go zdecydowali się przyprowadzić braci franciszkanów, jednak i tym razem los wkrótce okazał się nieprzychylny, a klasztor ponownie został zlikwidowany.
Kościół jest wyjątkowy nie tylko ze względu na swoją architekturę, ale również na bogactwo wnętrza. To właśnie dzięki ocieplającej się relacji między kamedulami a miejscowymi artystami włoskiego pochodzenia, tacy jak Venanty da Subiaco, Jan Baptista Falconi i Karol de Prevot, świątynia została ozdobiona wyjątkowymi dziełami. Nie obyło się także bez tragedii, ponieważ erem w swojej historii dwukrotnie uległ pożarowi w 1737 i 1741 r. W 1935 roku na terenie pokamedulskiego klasztoru powołano parafię. W XX wieku klasztor znajdował się w stanie ruiny, jednak dzięki staraniom ks. Adama Łęckiego (1960-1995) oraz innych osób związanych z Pustelnią, przeprowadzono prace restauracyjne, które miały na celu przywrócenie dawnej świetności kościołowi i klasztorowi.
Po przeniesieniu parafii do nowej świątyni w 2002 roku zrujnowany klasztor został przekształcony w Diecezjalny Ośrodek Kultury i Edukacji „Źródło”. Powstało również Stowarzyszenie Miłośników Pustelni Złotego Lasu, które angażuje się w proces odbudowy Pustelni. 15 sierpnia 2003 r. bp Andrzej Dzięga poświęcił kamień węgielny pod odbudowę klasztoru. Dwa lata później bp Marian Zimałek poświęcił pierwszy odbudowany domek pustelniczy. W latach 2007-2010 przeprowadzono prace remontowo-konserwatorskie, nad którymi czuwał ks. Wiesław Kowalewski, przywracając piękno i blask tej unikalnej budowli. Dzięki zaangażowaniu diecezji, lokalnej społeczności, a także Stowarzyszenia Miłośników Pustelni Złotego Lasu, zabytek ten wychodzi z ruin. Odbudowa i odrestaurowanie klasztoru są w toku, a każdy krok przywracania dawnej świetności jest celebracją historii i piękna tego miejsca.
Architektura kościoła jest nawiązaniem do stylu włoskiego renesansu oraz wczesnego baroku. Wszystkie ściany kościoła są doskonale symetryczne, z portalami umieszczonymi na środku. Zarówno fasada zachodnia, z podziałami pilastrowymi, jak i wschodnia, zakończona wolutowo-obeliskowymi szczytami, są rozczłonkowane. Na południowej elewacji wyznacza się czworoboczna wieża zegarowa, osiągająca swój szczyt w hełmie z latarnią. Wygląd budowli opiera się na układzie bazylikowym, z trzema nawami, pokrytymi kolebkowym sklepieniem ozdobionym sztukateriami. Na sklepieniach znajdują się malowidła z poł. XVII w., stworzone przez przeora o. Venantego da Subiaco (Zwiastowanie, Chrzest Chrystusa, Adoracja MB przez śś. Romualda i Benedykta, Chrystus ukazujący się św. Marii Magdalenie, Ukrzyżowanie oraz śś. Romuald i Benedykt ofiarowujący MB model eremu rytwiańskiego). Manierystyczny ołtarz główny podziela nawę na dwie części, z chórem dla zakonników, do którego prowadzą bramki umieszczone po bokach. W centralnej części ołtarza znajduje się obraz Zwiastowania. W kościele można również zobaczyć stalle z drugiej połowy XVII wieku w chórze oraz w nawie, przy czym przetrwały tylko ich zaplecki. Pod kościołem znajdują się krypty.
Obecnie na terenie kompleksu Pustelni, poza zabytkowym kościołem, znajdują się dodatkowo różne inne atrakcje. W skład nich wchodzi centrum terapeutyczne, które oferuje szeroki zakres terapii i usług zdrowotnych. Dodatkowo można zwiedzić galerię kamedulską, gdzie prezentowane są eksponaty związane z bogatą kamedulską przeszłością. W bibliotece, która jest udostępniana gościom, zgromadzono bogaty księgozbiór. Ponadto odwiedzający mogą spacerować po urokliwych ogrodach klasztornych, które zapewniają atmosferę spokoju i kontemplacji. Na terenie kompleksu znajduje się także muzeum serialu „Czarne chmury”, gdzie można zapoznać się z historią i kulisy produkcji tego popularnego serialu.
Dziś kościół rektoralny pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Rytwianach jest prawdziwym skarbem architektury i sztuki. Odbudowany i odrestaurowany dzięki zaangażowaniu wielu osób, stanowi ważne miejsce kultu i dziedzictwa historycznego, które warto odwiedzić. To wyjątkowe miejsce, które przyciąga swoją architekturą, bogactwem wnętrza i duchową atmosferą. Wizyta w tym zabytku to nie tylko okazja do podziwiania piękna, ale także do refleksji i wewnętrznego skupienia. Spacerując po klasztorze i jego okolicy, można poczuć historię i spokój, który towarzyszył kamedułom przez wiele lat. Odwiedźcie to magiczne miejsce i stańcie się częścią jego nadal trwającej historii! To miejsce, które z pewnością zostawi niezapomniane wrażenie i stanie się inspiracją dla wielu osób.
ZOBACZ GALERIĘ ARCHIWALNYCH ZDJĘĆ KOŚCIOŁA W RYTWIANACH (przejdź do galerii)
Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
ul. Klasztorna 25, 28-236 Rytwiany
tel. 15 864 77 95
metropolia: lubelska
diecezja: sandomierska
dekanat: staszowski
