Lokalna Grupa Działania – Dorzecze Wisły
Kościół pod wezwaniem św. Marcina w Połańcu jest prawdziwym klejnotem architektury sakralnej regionu. Znajduje się on w samym sercu miasta i stanowi ważny punkt na mapie zabytków. Historia tego miejsca sięga XII wieku, co nadaje mu niezwykłą wartość kulturową i historyczną. Został wzniesiony w latach 1890-1899 i stanowi prawdziwą perełkę architektury religijnej, przyciągając uwagę turystów swoją majestatyczną obecnością.
Początki Połańca sięgają XII wieku. Pierwsze miejsce kultu chrześcijańskiego znajdowało się na Winnej Górze, gdzie znajdował się drewniany kościółek pod wezwaniem św. Katarzyny. W 1350 roku, wraz z miastem, został przeniesiony w dolinę rzeki Czarnej. Z biegiem czasu stracił swoje pierwotne znaczenie i pełnił funkcję kaplicy. Niestety, w 1786 roku, z powodu zrujnowanego stanu, został rozebrany.
Kościół, pod wezwaniem św. Marcina, został ufundowany przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku a wraz z nim miejscowa parafia. W 1562 roku zniszczył go pożar. Kilka lat później, dzięki fundacji króla Zygmunta Augusta, w latach 1567-1572 wybudowano nowy kościół z drewna modrzewiowego i dębowego. Jego konsekracja miała miejsce w roku 1633.
W XVII lub XVIII wieku, za sprawą Stanisława Szembeka, chorążego sandomierskiego wzniesiono murowaną kaplicę, która przylega do kościoła. Kaplica jest znakomitym przykładem barokowej architektury sakralnej. Istnieje do dziś i jest jednym z najstarszych elementów całego kompleksu.
W 1852 roku ks. Piotr Choroszczyński przeprowadził gruntowną restaurację kościoła, przywracając mu jego dawny blask. Niestety, w wyniku kolejnego wielkiego pożaru, znaczna część świątyni spłonęła 12 czerwca 1889 r. Do ocalałej murowanej kaplicy dobudowano drewaniany budynek, który został zagospodarowany jako tymczasowe miejsce nabożeństw.
W 1877 roku podjęto decyzję o odbudowie kościoła, który miałby stać się godnym następcą poprzedniej świątyni. Prace budowlane powierzono ks. kanonikowi Leonowi Kowalskiemu a dokończył ją ks. Feliks Braziewicz. Projekt wykonał znany budowniczy Napoleon Statowski. Budowa rozpoczęła się w 1890 roku, a uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego odbyło się 2 października 1893 roku. Świątynie budowano z ręcznie wyrabianej cegły, wyprodukowanej na miejscu. W trakcie budowy zastosowano dwie różne jakości cegły – jedna została użyta do zewnętrznych ścian, podkreślając wyjątkową jakość wypalenia, podczas gdy druga jakość została użyta wewnątrz murów. Taki podział gwarantował trwałość i solidność kościoła. Cały proces budowy odbywał się pod technicznym nadzorem Wieczorkowskiego, doświadczonego budowniczego z powiatu sandomierskiego. Ponadto prace malarskie były prowadzone przez Michała Głowackiego z Oleśnicy, który swoimi umiejętnościami artystycznymi nadał kościołowi piękne i barwne wnętrze.
Warto również wspomnieć o hojności i wsparciu lokalnej społeczności podczas budowy. Marcin Popiel, dziedzic dóbr Kurozwęki, ofiarował kamień na całą budowę kościoła, podczas gdy hrabia Potocki przekazał wapno, cegłę oraz kamień piaskowiec na parapety okienne, drzwi, bazy i kolumny frontowe. Mieszkańcy osady wnieśli swój wkład, dostarczając drewno potrzebne do wypalania cegły, a parafianie angażowali się w pracę bezpłatną. Budowa została ukończona w 1899 roku. Uroczystość konsekracji odbyła się 29 lipca 1900 roku.
Kościół wznosi się w kształcie łacińskiego krzyża, a jego głowica skierowana jest ku zachodowi. Główna nawa, wspierana przez sześć filarów, jest otoczona dwiema bocznymi nawami o niższych sklepionych sufitach. Wnętrze zachwyca swoją harmonią i elegancją, a liczba 33 okien dodaje mu niezwykłego uroku. Warto zwrócić uwagę na wyniosły fronton wieży, który zdobi całą konstrukcję. Pod romańskim portalem, ozdobionym dwoma kolumnami, znajduje się główne wejście do kościoła, a nad nim góruje rzeźba św. Marcina, będąca swoistym symbolem tego miejsca.
Po wejściu do wnętrza odwiedzający zostaje oczarowany harmonią i pięknem tego miejsca. Trójnawowe wnętrze z układem bazylikowym zachwyca niezwykłymi detalami. Kaplica Matki Boskiej Różańcowej, pochodząca z XVII i XVIII wieku i przylegająca do lewego ramienia krzyża, jest prawdziwym klejnotem. Warto zwrócić uwagę na malowidła ścienne, które zostały wykonane w latach 1937-1939 przez niezwykle utalentowanego artystę Wójcika z Łodzi. Całe wnętrze kościoła jest utrzymane w stylu neoklasycystycznym, a ołtarze i prospekt organowy datowane są na początek XX wieku. Również drewniana ambona przyciąga wzrok swoim pięknem i urokiem.
W latach 30. XX wieku kościół przeszedł gruntowną renowację, podczas której dach z dachówki został zastąpiony pokryciem z blachy. Po roku 2000 przeprowadzono kolejne prace konserwatorskie, takie jak odnowienie polichromii, remont dachu i wieży oraz renowacja ołtarzy. Wymiana posadzki z montażem ogrzewania podłogowego to kolejny etap, który został zrealizowany w latach 2012-2016. Dzięki starannej opiece i zachowaniu pierwotnego wyglądu kościół zachował swój dawny blask.
Dla miłośników historii architektury i sztuki, kościół św. Marcina w Połańcu stanowi niezwykłe miejsce, które warto odwiedzić. Jego charakterystyczną cechą jest wysoka wieża, która dominuje nad krajobrazem miasta. We wnętrzu kościoła znajdują się piękne zdobienia i witraże, które zachwycają swoją kolorystyką i precyzją wykonania. Przebywając w Połańcu, warto poświęcić chwilę na zwiedzenie tego wyjątkowego kościoła. Jego malownicza lokalizacja nad rzeką Czarną i majestatyczne wnętrze zapewnią niezapomniane wrażenia. Niech wizyta w tym zabytkowym miejscu stanie się inspiracją do głębszego poznania historii i kultury tego regionu.
ZOBACZ GALERIĘ ARCHIWALNYCH ZDJĘĆ KOŚCIOŁA ŚW. MARCINA (przejdź do galerii)
Kościół św. Marcina w Połańcu
ul. Kardynała Wyszyńskiego 2, 28-230 Połaniec
tel. 15 865 00 25
e-mail: parafia.marcin@op.pl
strona internetowa: parafia św. Marcina (Facebook)
metropolia: lubelska
diecezja: sandomierska
dekanat: połaniecki
